Бу күһүҥҥүттэн саҕалаан, киһи эчэйиилээх уонна өлүүлээх суол быһылааннара утуу-субуу тахсаннар, дьоҥҥо-сэргэҕэ дьиксиниини үөскэттилэр. Тоҕо маннык иэдээн тахса турарый, ол төрүөттэрэ туохханый?
ГИБДД бэлиэтииринэн, маннык хомолтолоох быһылааннар, суоппардар олус түргэнник айанныылларыттан, массыыналар икки ардыларынааҕы быыстарын тутуспаттарыттан, утары суолга тахсалларыттан (иннигэр иһэр тимир көлөнү ситэн ааһаары), светофор бобор уотугар тохтооботторуттан уонна, саамай сүрүнэ – уруулга итирдэр утах иһэн баран олороллоруттан. Ол эбэтэр, бэйэтин эрэ туһугар буолбакка, аргыстарын уонна суол атын кыттыылаахтарын туһугар сүрүн эппиэтинэһи, бастатан туран, уруулга олорбут киһи сүгэр. Ону бары билэр курдуктар эрээри, олоххо тутуспат киһи элбэх. Дьоҥҥо биллибит, аймалҕаны таһаарбыт, киһи өлүүлээх дьыалалартан ол дьэҥкэтик көстөр.
Румянцев дьыалата
Бу дьыл балаҕан ыйын 7 күнүгэр Тулагы сэлиэнньэтин аттыгар Ил Түмэн дьокутаата, «Колми» автосалон салайааччыта Николай Румянцев киэһэ хараҥаҕа, күүстээх ардахха «Ниссан Патрол» массыынатынан итирик туруктаах айаннаан иһэн, үс киһини түҥнэри көппүтэ. Биир киһи сонно тута тыына быстыбыта, икки киһи эчэйии ылбыта.
Росгвардия дьыалалара
РФ Росгвардиятын федеральнай сулууспатын Саха сиринээҕи управлениетыгар быйыл бөрүкүтэ суох күһүн буолла. Кини полицейскайдара кыттыылаах, буолаары буолан, киһи өлүүлээх, икки суол быһылаана таҕыста. Иккиэннэрэ – Дьокуускай куоракка. Быраабы араҥаччылыыр уорганнарбыт киһи өлүүлээх быһылааннарга бэйэлэрэ эбиискэ буолбуттара олус хомолтолоох.
Бастакы быһылаан бу дьыл балаҕан ыйын 24 күнүгэр, түүн 01.30 мүн. саҕана, киин куорат Киров-Поярков уулуссаларын быһа охсуһууларыгар тахсыбыта. Онно Росгвардия управлениетын «УАЗ-31519» массыыната уонна «Toyota Allion» харсыспыттара. Ол түмүгэр, «Тойотаҕа» олорсон испит кыыс суорума суолламмыта.
Иккис быһылаан алтынньы 13 күнүгэр тахсыбыта. Манна күрүлүүр күнүс, Дзержинскэй уулуссатыгар турар 15 №-дээх дьиэ тэлгэһэтигэр Росгвардия Тас тэрилтэлэри харабыллыыр биэдэмистибэтин (ОВО) «УАЗ-Патриот» массыыната 88 саастаах эмээхсини түҥнэри көппүтэ. Эмсэҕэлээччи «суһал көмө» массыынатыгар тыына быстыбыта. 23 саастаах суоппар арыгы испэтэҕин медицинскэй туоһулааһын көрдөрбүтэ.
Мэҥэ Хаҥалас дьыалата
Алтынньы 6 күнүгэр, киэһэ 22.30 мүн. саҕана Мэҥэ Хаҥалас улууһугар үс киһи өлүүлээх суол быһылаана тахсыбыта. Дьокуускай куорат диэки айаннаан испит полуприцептээх “КамАЗ-5410” массыына 37 саастаах суоппара бэнсиинэ бүтэн, тохтуурга күһэллибит. Ол турдаҕына, полуприцебигэр «Тойота Королла» массыына кэлэн саайыллыбыт. Бу саахал түмүгэр, “Тойотаҕа” олорбут үс киһи үһүөн тута өлбүттэр, оттон “КамАЗ” суоппара туох да эчэйии ылбатах.
Суотту дьыалата
Алтынньы 14 күнүгэр Уус Алдан улууһун Суотту сэлиэнньэтигэр (Оҕуруоттаахха) оскуола оҕолоро эмсэҕэлээһиннээх улахан суол быһылаана тахсыбыта.
Бу күн киэһэ 22.15 мүн. саҕана Суотту 43 саастаах олохтооҕо «Тойота Гайа» массыынатынан алта оҕону (бастаан «сэттэ оҕо» диэн этэ) түҥнэри көппүтэ. Оҕолор оскуола дискотекатыттан төннөн, суол кытыытынан кэккэлээн хааман испиттэр. Ити иэдээн түмүгэр, тохсус кылаас 15 саастаах үөрэнээччитэ сырдык тыына быстыбыта. Атын оҕолор эт-хаан эчэйиитин ылан, улуус киинин балыыһатыгар киллэриллибиттэрэ. Быһылаан сириттэн куоппут буруйдаах суоппары полицейскайдар туппуттара. Алкотестерынан бэрэбиэркэлээбиттэрэ, 0,94 мг/л көрдөрбүт, ол эбэтэр, бу киһи хааһы курдук итирик эбит.
Экспертэр санаалара
Анна Жегусова, СӨ ИДьМ—тын Суолга куттал суох буолуутун судаарыстыбаннай иниспиэксийэтин (ГИБДД) ыстаарсай иниспиэктэрэ:
— Аҕыйах тимир көлөлөөх дэриэбинэ буоллун, улахан куорат буоллун, суоппар суол быраабылатын өрүүтүн тутуһуохтаах. Аймахтаргыт, доҕотторгут, билэр дьоҥҥут аһыы утах иһэн баран уруулга олороллорун тута тохтотуҥ. Итирик киһи тимир көлө уруулугар олорорун эбэтэр суолга кутталлаахтык айанныырын көрдөххүтүнэ, суһаллык ГИБДД эбэтэр полицияҕа биллэрэ охсуҥ. Ол эрийэҥҥит, ким эрэ оҕотун, ийэтин, аҕатын, чугас киһитин алдьархайтан быыһыаххытын сөп. Суолга бэйэҕитин эрэ буолбакка, атын дьону эмиэ санааҥ. Суоппардар үөрэх кыһаларын, оҕо саадтарын аттыларыгар, дьон мустар, суолу туоруур сирдэригэр, уулуссалар быһа охсуһууларыгар, оптуобус тохтобулларын чугаһыгар бытаараргытын умнумаҥ! Төрөппүттэр оҕолоргутугар суол быраабылаларын үөрэтэ-такайа сылдьыҥ, чуолаан, суолу туоруон иннинэ тула өттүн көрүнэн эрэ баран, тимир көлөлөр тохтоон, суолу биэрбиттэрин эрэ кэнниттэн туоруурун. Маны тэҥэ, оҕолоргут таҥастарыгар уоту тэйитэр бэлиэлэри тигэн, кэтэрдэн, хараҥаҕа суолга олохторун араҥаччылыаххыт. Айан кэмигэр 7 саастарын туола илик оҕолору анал харыстыыр кириэһилэнэн хааччыйыҥ.
Алгыстаан Дуруһаал, РФ Накаастабылы толорор федеральнай сулууспатын Саха сиринээҕи управлениетын Уопсастыбаннай сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Мин санаабар, маннык быһылааннар үксүгэр, арыгы иһэн баран уруулга олорбут суоппардар буруйдарыттан тахсар. Уонна, биллэн турар, суолга сэрэҕэ суох буолууттан эмиэ тутулуктаах. Маннык быһылаан тахсар төрүөтэ киһи олоххо буолар араас уустук түгэннэри кыайан сөпкө өйдөөбөккө, ылыммакка уонна сыыһа сыһыаннаһарыттан уйулҕата айманарыттан тутулуктаах. Ол иһин, судаарыстыба, уопсастыба билиҥҥи социальнай-экономическай өттүнэн уустук кэмҥэ дьон уйулҕата тупсарыгар уонна бөҕөргүүрүгэр туһааннаах үлэни тиһигин быспакка, ситимнээхтик ыытара уолдьаста. Аҥаардас арыгыны бобуунан, атыытын хааччахтааһынынан, сокуону кытаатыннарыынан ити алдьархайдаах быһылааннары тохтоппоккун. Ол оннугар, дьон уйулҕатыгар араас өрүттээх, киэҥ хабааннаах үлэни ыытыахха наада. Оччотугар эрэ үчүгэй хамсааһын тахсыаҕа.
Бу сыл саҕаланыаҕыттан өрөспүүбүлүкэ суолларыгар уопсайа:
803 быһылаан таҕыста (2016 сылга – 767). Ол түмүгэр, 82 киһи өллө (2016 сылга – 83 киһи), 1046 киһи араас эчэйиини ылбыт (былырыын – 1000 киһи).
Ол иһигэр, итирик суоппардар буруйдарыттан 126 саахал таҕыста (2016 сылга – 96), 25 киһи олохтон туораата (былырыын – 26 киһи), 169 киһи эмсэҕэлээтэ (былырыын 124).
Маныаха 130 суол быһылааныгар (былырыын – 109) 7 оҕо өллө (2016 с. – 6 оҕо), 146 оҕо араас эчэйии ылла (былырыын – 116).
Вера МАКАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru