Төрөөбүт тыл эйгэтин кэҥэтиэххэ

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Оҕо ааҕар эйгэтин сөптөөхтүк хайдах тэрийиэххэ сөбүй диэн кэлин элбэхтик кэпсэтэбит. Ийэ тылынан холкутук саҥарар уонна элбэҕи ааҕан улаатар ыччаты иитиигэ бары өйбүтүн-санаабытын түмэр курдукпут эрээри, биир ситимҥэ кэллибит диэн этэр кыаллыбат.

edersaas.ru

Ол төрдө туохханый? Гаджет уонна суотабай сибээс нөҥүө сыһыарыылар дьайыыларын түмүгэр, оҕолорбутун сүтэрэн эрэбит, төрөөбүт төрүт тылынан саҥарбат, кэпсэппэт, уһун этиини сатаан холбоон суруйбат, батсаап быстах тылыгар куустарбыт оҕолор буоллулар диэн сэрэхэчийэбит.

Сайдыылаах омуктар виртуальнай эйгэҕэ урут хаһан эрэ эмиэ муода курдук “ылларан” баран, билигин ыччаттарын төттөрү төрүт ааҕыыга хайыһыннарбыттара инники сайдыыга, норуот тыла өлбөт-сүппэт аналыгар сирдээбит. «Тутан-хабан олорон дьиҥнээх ааҕыы умсулҕанын туох  солбуйуой»,— диэн биир санааҕа кэлбиттэр.

Мындыр салайааччыларбыт, норуот кэлэр дьылҕатын туһугар турууласпыт дьоммут «Саха дойдута», «Саха олоҕо», «Саха саҥата» диэн маҥнайгы сурунааллары, хаһыаттары төрүт­тээбиттэрэ. Холобурга, татаар омугу ылан көрүөҕүҥ. Татаардар «Многоликая Россия» диэн саамай улахан куонкурустарыгар «Чуораанчык» сурунаал миэстэлэһэн, Казань куоракка баран кэлбиппит. Ийэ тылынан тахсар ыччакка аналлаах таһаарыылары элбэтэр, саастарынан көрөн, наардаан элбэх сурунаал, хаһыат баар буоларыгар баҕараллар. «Татмедиа» диэн сөҕүмэр улахан 12 мэндиэ­мэннээх дьиэҕэ биир ситимҥэ кииннэнэн олороллор. Онно типографиялар, кинигэ кыһатын тэрилтэтэ уонна араас хаһыаттар, сурунааллар бааллар. Татарстааҥҥа оҕоҕо, ыччакка аналлаах 3 сурунааллаахтар. Дьахталларга аналлаах «Сююмбеке» сурунааллара бэчээт­тэммитэ былырыын 100 сыла. Уус-уран ли­­тэрэтиирэ сурунааллара 200-чэ сыл устата тахса тураллар, билигин да тигинэччи үлэлии олороллор. Оттон «Мурзилка» 1924 сылтан, «Веселые картинки» эмиэ ол эргин кэм­тэн тахсаллар. Итини сэргэ, чугас доҕотторбутун «Сибирячоктары» (Иркутскай) этэн ааһар наада. Оҕо болҕомтотун тардар сурунаалы кытта араас сыһыарыылаахтар (кыбаарталынан тахсар) иһигэр кыра кинигэлэр, араас наклейкалар, тиэ­мэнэн үөрэххэ туһанар былакааттар, постердар, остуол оонньуулара кыбытыылаахтар. Итинэн биири этээри гынабын — билиҥҥи кэм ааҕааччытын умсугутар, интэриэһин тардар, өрүү биири хатылаабакка, соһутар гына үлэ барара ордук буолуох курдук…

Биһиги маҥнайгы бэрэсидьиэммит Михаил Николаев олохтоох уонна ыллыктаах санааларыгар оҕону эрдэтээҥҥи иитии туһунан элбэхтик этэр. “Бүтүн аан дойду оҕону эрдэтээҥҥи иитии туһунан кэпсиир буолла. Оттон биһиги, хомойуох иһин, итини ситэ өйдүү илик курдукпут. Оҕону 3 сааһыгар диэри ойуунан-бичигинэн, кинигэнэн, хаһыатынан, сурунаалынан, муусукаҕа умсугуппатахпытына, хайыы-үйэ хойутуубут, оҕо сайдыытын куоттарабыт”, — диэн «Кэскил» хаһыакка суруналыыс Жанна Леонтьеваны кытта интервьютугар эппитэ.

«Ийэ тыл кэскилэ» уонна үөрэх үлэһиттэрин тохсунньутааҕы  мунньахтарыгар оҕо ааҕар эйгэтин сөптөөхтүк тэрийэр туһунан санааларбытын эттибит. Дьиҥэр, систиэмэ быһыытынан, уус-уран оҕо сурунаалларыгар өрөспүүбүлүкэбит Үөрэҕин министиэристибэтэ сүрүн тирэх буолан, сурутууну тэрийэри бэйэтигэр ылан, ааҕыы эйгэтин үлэтин биир сүрүн хайысхатын быһыытынан көрөрө буоллар.

Оҕо хаһыаттара уонна сурунааллара кэнэҕэски «Саха сирэ», «Чолбон» ааҕааччыларын иитэн таһаараллар. Ол иһин, ­учуутал кылаас таһынан ааҕыы уруогар, бэйэтин сыллааҕы былааныгар киллэрэн уруогар туттар, туһанар, үөрэтэр уонна иитэр анал босуобу­йата буоларын ситистэр ордук этэ. Оччотугар, оҥорон таһаарааччы ис хоһоонугар уонна хаачыстыбатыгар (оҕо интэриэһин тардар араас наклейкалаах, кыра кинигэлэрдээх, сувенирдаах, “3 D”, “4 D” киэптээх тыыннааҕымсытан көрдөрөр сыһыарыылаах) болҕомтотун ууруох этэ. Маныаха үлэлиир, ыччакка ааҕыы эйгэтин тэрийэр дьоммутугар — оҕо суруналыыстарыгар ураты болҕомтону уурар, онно табыгастаах усулуобуйаны тэрийэр кэм кэллэ дии саныыбын.

Өскөтүн биһиги ыччаппытыгар кыра сааһыттан ааҕыы дириҥ култууратын иҥэрбэтэхпитинэ, онно сөптөөх усулуобуйаны  тэрийбэтэхпитинэ, бэйэбит да билбэппитинэн виртуальнай эйгэ сиэртибэтигэр ылларбыт Ийэ тылын билбэт, төрөөбүт төрүт тылынан саҥарбат, кэпсэппэт, саха буоларын өйдөөбөт ыччаты иитэн таһаарар кутталлаахпыт.

Изабелла Неустроева, тэрийээччи-педагог:

— Билиҥҥи кэмҥэ оҕо төлөпүөҥҥэ, планшекка олороро элбээтэ, ити олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылааһын бэлиэтэ. Ол гынан баран, оҕо уйулҕата уонна доруобу­йата мантан саамай улахан охсууну ылар. Кумааҕыттан ааҕар эрэ киһи өйө-санаата, тылын баайын саппааһа сайдарын ыччакка хайдах эмэ өйдөтөр үлэни ыытар тоҕоостоох. Ити төрөппүт эппиэтинэһэ. Киһи тутан-хабан, илэ хараҕынан көрөн ааҕара ордук тиийимтиэ буолара чахчы.

Елена Данилова, Чурапчы улууһа:

— Олох түргэнник сайдар. Атын көлүөнэ дьоруойдара, саҥа идеаллар үөскүүллэр. Оҕоҕо маҥнай бэйэтин кэмин дьоруойдарын кэпсиир сэргэх, умсугутар баай тыллаах ис хоһоонноох айымньылары ааҕан биэриэххэ наада. Онтон саамай ин­­тэриэһинэйигэр тиийэн баран салгыы бэйэтигэр аахтарар уонна санаатын суруйтарар араас ньыманы киллэриэххэ сөп. Оҕо төрөппүт холобурунан уһуйуллуон наада. Билиҥҥи төрөппүт ааҕар дуо? Билигин IT технологиялар үйэлэрэ. Ону ортотун көрөн, туһалааҕын ылыныахтаахпыт. Кинигэни, сурунаалы, хаһыаты тутан-хабан олорон ааҕыыны өссө күүһүрдэргэ. Быыһык кэмҥэ кумааҕы сурунаалы, кинигэни сүтэрэн кэбиһэр кутталлааҕын өйдүүбүт. Онон төрөөбүт тылынан бэчээттэнэн тахсар бородууксуйаны харыстыыр уонна болҕомто ууран сайыннарар суолталаах дьыала.

Саргылаана Рахлеева, Таатта улууһа:

— Оҕо төлөпүөнү тутан олорон, бу билигин кинини тулалыыр эйгэни, онно туох буола турарын өйдөөн көрбөт. Саамай улахан кыһалҕа, дьиҥэр, манна сытар. Оҕо хамсаабакка, хамнаммакка олорон, эт-хаан өттүнэн сайдыбат. Толкуйдуур дьоҕура, сыаналыыр санаата мөлтүүр, билиитэ-көрүүтэ татым буолар. Дьону кытта кэпсэппэт, сыыйа бэйэтигэр бүгэр. Оҕо ааҕарга уһуйуллар кэмэ кыра сааһыгар саҕыллар. Дьиэ кэргэҥҥэ ааҕар дьону холобур оҥорон, көрүһүннэрэн умсугутуохха, интэриэһи тардыахха сөп.

Татьяна Сидорова, Сунтаар улууһа:

— Тыа оҕото билигин планшеты, төлөпүөнү бэлэх тутар. Онто суох табыллыбат курдук буоллулар. Ити — ылларыы (зависимость). Кими да кытта кэпсэппэккэ, чуумпуран, иһийэн, онно бүгэн «виртуальнай» олохтоноллор. Ийэ тыл умнуллар, литэрэтиирэни тутан олорон ааҕа да сорумматтар. Итинтэн сиэттэрэн, барытыгар бэлэмҥэ үөрэнэн хааллылар. Эппиэттэрэ, хоруйдара барыта онно бэлэм баар, оҕо толкуйдаан таһаарбат, суоттаабат, аахпат.  Мин санаабар, хас биирдии ыалга ааҕар муннук, дьоҕус бибилэтиэкэ хайаан да баар буолуохтаах. Дьиэҕэ кириэһилэ, лаампа туруоран, ааҕар усулуобуйаны тэрийиэххэ. Тыа сиригэр сурутуу хайаан да наадалаах, почтаҕа кэлэрин күүтэбит.

«Саха сирэ» хаһыакка, edersaas.ru саайтка анаан Татьяна ЖИРКОВА,

«Чуораанчык», «Колокольчик» оҕо сурунаалларын сүрүн эрэдээктэрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0