Төрөөбүт тылы үөрэтии туһунан Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун сайабылыанньата

Бэс ыйын 19 күнүгэр Россия Судаарыстыбаннай Дуумата төрөөбүт тыллары оскуолаҕа үөрэтии туһунан сокуон бырайыагын бастакы ааҕыыга көрүөхтээх. Бу бырайыак бастакы барыла тахсыаҕыттан ыла, Россия национальнай регионнарыгар улахан кэпсэтиилэри, сөпсөспөт түгэннэри үөскэттэ. Бастакы ааҕыы кэнниттэн докумуону регионнарга ыытан дьүүллэһиини тэрийэр туһунан Госдуума сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Никонов иһитиннэрбитэ.

Биһиги, саха суруйааччылара, төрөөбүт тылбытыгар саамай чугас уонна кимнээҕэр да ордук улахан иэстээх, эппиэтинэстээх дьон буолабыт. Онон, төрөөбүт тыллары үөрэтии туһунан сокуоҥҥа уларыйыылар киирэллэрэ биһиги тыын боппуруоспут буолар.
Бу күннэргэ Саха сирин суруйааччыларын бырабылыанньатын аатыгар Татарстан, Башкортостан уонна Чувашия суруйааччыларын сойуустарыттан ыҥырыылар, суруктар киирдилэр. Кинилэр эмиэ, биһиги курдук, төрөөбүт тыл үөрэх систиэмэтигэр вариативнай, ол аата булгуччута суох, ахсааныгар киирэрин күүскэ утараллар. Манна үөрэх чааһа быстар кырата, олоххо киирэр түгэнигэр төрөөбүт тыл букатын да симэлийэрин, оскуола бырагырааматыгар суох буоларын бары бэркэ өйдүүбүт. Биһиги, суруйааччылар, төрөөбүт тылы үөрэтии оскуолаҕа инвариантнай, ол аата булгуччулаах, предмет быһыытынан хааларын туруорсабыт. Россия Конституциятын 68 ыстатыйатын 3 пуунунан оҕо төрөөбүт тылынан үөрэниитэ мэктиэлэнэр, ол кэһиитэ тахсара хайдах да табыллыбат. Россия норуоттарын тылларын тыыннаах хаалларар, бары омуктар төрүт култуураларын, литератураларын сайыннарыы, харыстааһын мэктиэтэ – төрөөбүт төрүт тылы оскуолаҕа үтүрүйтэриитэ суох үөрэтии.
Билигин Россияҕа сокуон быһыытынан тылларбыт бары тэҥнэр (РФ Конституциятын 3 ыстатыйатын 1 пууна уонна “Российскай Федерация норуоттарын тылын туһунан” 1807-1 нүөмэрдээх сокуон 2 ыстатыйата). Ол эрээри булгуччу үөрэтиллиэхтээх нуучча тыла эрэ, государственнай тыл быһыытынан. Аны оскуолаҕа икки омук тыла булгуччу үөрэтиллиэхтээх диэн эмиэ баар. Оччотугар, бэйэбит тылларбыт үөрэтиллибэт, оттон омук тыллара булгуччулаах буолан тахсаллар.
Саха литературата сүүстэн тахса сыл сайдан кэллэ. Саха суруйааччылара норуот норуот дэнэрин, бэйэтэ бэйэтин ытыктанарын итэҕэтэн, туруорсан, түҥ былыргы историятын, аныгы олох кыһалҕаларын анааран, ырытан, сиэрдээх буолуу, күн Айыы киһитэ дэнэри өрө тутан кэллилэр. Ол баайбыт, норуоппут интеллектуальнай баайа, ыччаттарбатыгар быстахтык салҕанарын кытта сөпсөһөр кыахпыт суох.
Госдуумаҕа тэриллибит оробуочай бөлөҕү кытта Саха сириттэн депутаттарбыт Федот Тумусов уонна Галина Данчикова ыкса үлэлэһэн, сокуон бырайыагын ситэриигэ уларыйыылары киллэрэллэрин модьуйабыт. Тыла суох омук суох. Төрөөбүт тыл эстэр ыар процеһа саҕаланыытын сокуонунан киллэртэрэри утарабыт. Бу сайабылыанньабыт нууччалыы тылбааһын Россия Госдууматыгар суругунан тиэрдиэхпит.

Саха народнай суруйааччылара Николай Лугинов, Наталья Харлампьева, Семен Попов — Сэмэн Тумат, Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын чилиэннэрэ Василий Васильев — Харысхал, Николай Винокуров — Урсун, Елена Слепцова — Куорсуннаах, Гаврил Андросов, суруйааччылар Павел Харитонов — Ойуку, Семен Ермолаев — Сиэн Өкөр, Аита Шапошникова, Альбина Борисова, Данил Макеев, Анна Варламова — Айысхаана, Елизавета Мигалкина,  Зинаида Архипова, Александра Попова, Рустам Каженкин, Степан Сивцев, Ангелина Васильева, Аграфена Кузьмина.