Ил Түмэн Тыа хаһаайыстыбатыгар уонна аграрнай политикаҕа сис кэмитиэтин мунньаҕар «2018 сылга уонна 2019-2020 сс. былааннаммыт кэмҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуонугар уларытыы киллэрии туһунан» сокуон бырайыагын көрдүлэр.
Үп министрэ Валерий Жондоров «2012-2020 сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта уонна тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын ырыынактарын, сырьену уонна аһы-үөлү сүрүннээһин» судаарыстыбаннай бырагыраамма чопчуламмыт былаана 2018 сылга уопсай кээмэйэ 10 млрд. 362 мөл. 733 тыһ. солк. суумалаах буолар эбэтэр 322118 тыһ.солк. кыччыыр, ол иһигэр 318066 тыһ.солк. сууммалаах бүддьүөт ассигнованиета кыччыыр диэн эттэ.
Ол курдук, тыа хаһаайыстыбатыгар көрүллүбүт үптэн 318 мөл. солк. быһыллар түгэнигэр, үүтү тутуу өттүгэр бүддьүөт, пенсионердар уонна чааһынай дьонтон үүтү тутуу бобуллар диэн бу сокуон бырайыагар ыйылла сылдьар.
Бу тула улахан мөккүөр таҕыста. Ол курдук норуот депутата Алексей Еремеев этэринэн, нэһилиэнньэттэн үүтү тутуу бастаан утаа тыа хаһаайыстыбатыгар оҥорон таһаарыы көрдөрүүтүн үрдэтиигэ туһуламмыт эбит буоллаҕына, билигин, кистэл буолбатах, тыа сирин дохуота буолар. Онон бу өттүгэр үп көрүллүбэт түгэнигэр, итиэннэ бүддьүөт үлэһиттэрэ үүт туттарар бырааптара суох буоллаҕына, дьон-сэргэ сөбүлээбэтэ чахчы.
Үүт туттарыыта сүөһү ииттэр нэһилиэнньэ саамай тыын боппуруоһа буолар. Маннык тэтиминэн бардаҕына, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ыанар ынах ахсаана биллэ аччыыр кутталлаах диэн кэмитиэт чилиэннэрэ бэлиэтээтилэр.
Үп-харчы тыырыытын үлэһиттэрэ, экэнэмиистэр этэллэринэн, маннык дьаһал, биллэн турар, халлаантан ылан оҥоһуллубат. Бары өттүн көрөн, улахан кыһалҕалаах боппуруостарга эмиэ болҕомто уурар ирдэнэр диэн эттилэр. «Кыахпытын таба туһаныы ирдэнэр. Үбү-харчыны тыырыы олохтоохтору күөмчүлээбэккэ, ордук суолталаах хайысхаларга ханан эмэ эбэн биэрии, ханан эмэ быһыы баар. Холобур, ким да тоҥуон-хатыан баҕарбат. Дьиэ-уоту ититии өттүгэр бүддьүөт харчытыттан эбэн биэрии эмиэ наада”, — диэн үп миниистирэ быһаарда.
Норуот дьокутаата Семен Иванов: «Үүт тутуу тиһигин уларытар кэм кэллэ. Сыл аайы үбүлээһиҥҥэ үп-харчы тиийбэтэ үгүс мөккүөрү үөскэтэр. Ону кытта оҥорон таһаарар бородууксуйабыт ахсаана аччыыр. Мин санаабар, тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэригэр, оҥорон таһаарааччыларга саҥа көҕүлүүр тиһик наада», — диэн этии киллэрдэ.
Ил Түмэн Бэрэсэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Анатолий Добрянцев Алексей Еремеев этиитин өйүүрүн биллэрдэ: «Инникитин бу боппуруос үчүгэй ырытыыны, бары өттүттэн хабан көрөрү эрэйэр. Амур, Иркутскай уобалас хайдах дьаһанан олорорун көрүҥ. Кинилэр систиэмэлэрэ олох ураты уонна быдан таһаарыылаах. Ол диэки бөдөҥ хаһаайыстыбалары тэринэллэр. 5 тыһ. лиитэрэ үүтү биир төбөттөн ыыллар. Биллэн турар, айылҕалара быдан сымнаһыар да буоллар, ыаллыы сытар регионнартан уопут атастаһар көдьүүстээх буолуо этэ. Сыл бүтүүтэ бүддьүөт үлэһиттэрин сэрэппэккэ эрэ таһаартаан кэбиһэр, мин санаабар, сыыһа хардыы. Онон бу боппуруоһу тохтотон эрэр ордук”.
Түмүккэ кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Саввин уонна норуот депутаттара Алексей Еремеев этиитин өйүүргэ диэн биир киһи курдук куоластаатылар. Сыл бүтүөр диэри үүккэ көрүллүбүт харчыны оннунан хаалларарга диэн норуот дьокутааттара быһаардылар. Салгыы тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн үүт тутуутун механизмын бары өттүттэн сыныйан үөрэтэн баран, сөптөөхтүк дьаһанарга саҥа быһаарыылары киллэрэллэригэр диэн түмүктээтилэр.
Маны таһынан, мунньах кыттыылаахтара Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ааҕар-суоттуур палаататын чуолаан тыа хаһаайыстыбатыгар туһуламмыт ороскуоту хонтуруоллааһын үлэтин 2017 сыллааҕы түмүгүн көрдүлэр. Итиэннэ төрдүс боппуруоһунан көрүүтэ-харайыыта суох сылдьар кыыл-сүөлү харайыыга туһуламмыт федеральнай сокуон барылын ылынар туһунан Приморскай кыраай Госдумаҕа ыыппыт ыҥырыы суругун өйүүллэрин биллэрдилэр.
Ирина Ханды, Ил Түмэн пресс-сулууспата