Арассыыйаҕа үөрэх систиэмэтэ сотору-сотору уларыйар, учууталлартан саҕалаан, биир кэлим эксээмэҥҥэ тиийэ барытын хаарыйар. Ол эрээри, 6 күннээх үөрэх эрэ сэбиэскэй кэмтэн оннунан хаалан сылдьар. Сорох оскуолалар 5 күн үөрэнэллэр үһү, биһиги кинилэртэн туох атыннаахпытый диэн ыйытар төрөппүттэр кэлин үксээтилэр. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр биэс күннээх үөрэҕи ырытан көрүөҕүҥ.
Табыллыбатах бырайыак
Аҕыйах сыллааҕыта Госдуума дьокутааттара оскуолалары 5 күннээх үөрэххэ көһөрөр туһунан бырайыак барылын киллэрбиттэрэ кыайан ааспатах сурахтааҕа. Ол оннугар, оскуолалар чаастарын бэйэлэрэ сөпкө аттарар түгэннэригэр 5 күннээх үөрэххэ көһүөхтэрин сөп диэн көҥүл бэриллибитэ. Манна даҕатан эттэххэ, билигин “Үөрэх туһунан” федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, оскуолалар бэйэлэрин бэйэлэрэ бас билинэн дьаһанар кэмнэрэ. Ол иһигэр биэс күн дуу, алта күн дуу үөрэнэллэрин эмиэ бэйэлэрэ быһаараллар. Ол эрээри, итинтибит “ноолоох” эбит.
33-с оскуола холобура
Дьокуускай куоракка 5 күннээх үөрэхтээх 33-с нүөмэрдээх оскуола баар үһү диэни истэн, бириэмэ болдьоон, дириэктэри үөрэтэр-иитэр чааска солбуйааччы О.В.Жданованы кытта көрсөн кэпсэттим.
— “Биһиги оскуолабыт биэс күннээх үөрэххэ, үөрэх саҥа былаана киирээтин кытта, төрөппүттэр туруорсууларынан, өссө алта-сэттэ сыллааҕыта көспүтэ. Биллэн турар, ити тута киирбэтэҕэ. Маҥнай алын, онтон орто сүһүөх, сыыйа улахан кылаастар көспүттэрэ. Билигин оскуолабыт 1-11 кылаас оҕолоро биэс күн үөрэнэллэр. Арай, сахалыы тылынан үөрэтэр кылаастарга ити хайдах даҕаны кыаллыбата. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр саха тылын эбии үөрэтэр буолан, чаастара элбээн тахсар. Оттон СанПиН ирдэбилинэн, күҥҥэ сэттэ уруоктан элбэх уруогу ыытар көҥүллэммэт”, – диэн Ольга Владимировна быһаарар.
Суоттаан көрүөҕүҥ
Биэс күннээх үөрэх федеральнай былаанынан көҥүллэнэр. Ольга Жданова быһаарбытынан, холобура, 33-с оскуола нууччалыы тыллаах 9-с кылаастарын нэдиэлэтээҕи ноҕуруускалара 33 чаас эбит. Оттон сахалыы үөрэтэр кылаас – 36 чаас. Нэдиэлэҕэ 36 чааһы биэс күҥҥэ хайдах даҕаны батарбаттар. 11-с кылаас үөрэнээччилэрэ нэдиэлэҕэ 34 чаас үөрэнэллэр. Ол эбэтэр биир күн 6, атын күннэргэ сэттэлии уруоктаналлар. 10-с кылаастан хайысхаларынан (профиль) арахсар буолан, саха тылын туспа биридимиэт быһыытынан үөрэппэттэр. Онон 11-с кылаастар бары нэдиэлэҕэ 5 күн үөрэнэллэр эбит.
Субуотаҕа сынньалаҥ дуо?
Биэс күн үөрэнэр буоллахтарына, субуотаҕа учууталлыын, үөрэнээччилиин оскуоланы өҥөйөн көрбөт буоллахтара дии санаабытым эрээри, букатын оннук буолбатах эбит. Ол курдук, бастатан туран, сахалыы тыллаах кылаастар субуотаҕа сарсыарда 9 чаастан үөрэнэллэр эбит. Иккиһинэн, үөрэҕи таһынан дьарыктар үксүн субуотаҕа ыытыллаллар. Үсүһүнэн, эксээмэннээх 9-с, 11-с кылаастар консультациялара эмиэ субуотаҕа тэриллэллэр эбит. Төрдүһүнэн, 11-с кылаастарга факультативнай чаастары ыыталлар. Маныаха оскуола иһинээҕи тэрээһиннэри эбэн кэбис. Атына диэн – оҕо бэйэтин талан ылбыт дьарыгынан, биридимиэтинэн эбии дьарыктанар.
Төрөппүт санаата
Иван Ксенофонтов, ыал эһээтэ:
— Төрөппүттэр нэдиэлэҕэ биэс күн үлэлииллэр. Сылайан-элэйэн субуотаҕа, өрөбүлгэ сынньаналлара сокуонунан араҥаччыланар. Оттон оҕолоро, ордук начаалынай кылаастар кырачааннара алта күн тура тэбинэн үөрэнэллэр, хастыы даҕаны киилэлээх үрүксээктэрин кыһыннары-сайыннары сыһаллар-соһоллор. Аны кылаас таһынан дьарыктара, куруһуоктара, сиэксийэлэрэ элбэҕэ. Биир күннээх өрөбүллэрин сыыһын онно барыыллар. Үөрэхтэрин кэнниттэн дьиэтээҕи үлэлэрин, ол-бу сорудахтары толоруулара.
Оҕолор барахсаттар сынньанар, уоскуйар, салгыҥҥа көҥүл сылдьан сүүрэр-көтөр, эттэрин-хааннарын эрчийэр, сэргэхсийэр бириэмэлэрэ, кыахтара да суох. Оҕо үөрэҕэ – үлэтэ. Оччотугар тоҕо улахан дьон, төрөппүттэрин курдук икки күн сынньанар, өрүүр бырааптара суоҕуй диэн ыйытыы үөскүүр. Үөрэхтээһин аныгы тиһигин оҕо өй-санаа, эт-хаан өттүнэн дэгиттэр сайдар, сынньанар быраабын күөмчүлүүр, сиэри таһынан ноҕуруускалыыр сүнньэ уларыйыахтаах. Оҕо күһэллэн буолбакка, баҕаран туран үөрэнэр, быыһыгар араас салааларынан билиитин-көрүүтүн эбии хаҥатынар, дьоҕурун, интэриэһин сайыннарар күнүскү, эбии үөрэхтээһин тиһигэ тэриллэрэ наада.
Лариса Атласова, төрөппүт:
— Оскуолаларга үксүгэр иккис кылаастан саҕалаан алта күн үөрэнэллэр. Билигин үөрэх бырагыраамата, үөрэтии таһыма олох атын. Урукку кэмҥэ 5-6 кылааска үөрэтэр тиэмэлэрбитин, билиҥҥи оҕолор 3-4 кылааска үөрэтэллэр. Маны таһынан, БСҮөС киириэҕиттэн, эбиэт кэнниттэн эбии үөрэнэллэр. Оскуолаттан ыраах олорор оҕо, букатын да дьиэтигэр барбакка, киэһээҥҥэ диэри оскуолаҕа сылдьара баар суол. Манна булгуччулаах эбэтэр талан ылан эбии үөрэнии диэн баар. Оҕо дьиэтин киэһэ эрэ булар. Ол кэлэн аһыы охсоот, дьиэҕэ үлэтин оҥорбута буолар. Тэтэрээтигэр устарыгар эрэ бириэмэ хаалар, ол кэннэ хантан кинигэ ааҕыай.
Элбэх тэрилтэ биэс үлэ күннээх. Ол аата, бэл, улахан дьон икки өрөбүллээхтэр, сынньанар бириэмэлээхтэр. Оҕо оскуолаҕа үөрэнэрэ – кини үлэтэ. Онон, оҕолор эмиэ сынньанар бырааптаах буолан тахсаллар. Алта күннээх үөрэх оҕо доруобуйатыгар улахан буортулаах: сибиэһэй салгын тиийбэтэ, күнү быһа уруокка олороллоро, аны, күн аайы эрдэ тураллара, биир өрөбүллэригэр уруоктарын бэлэмнэнэн тахсаллара. Оҕолор оонньуулларыгар, дьиэҕэ көмөлөһөллөрүгэр бириэмэ тиийбэт. Үлэлии үөрэммэтэх оҕо кэлин да үлэҕэ сыстыбат.
Ити боппуруос оҕолор инникилэрин толкуйдаан судаарыстыба таһымыгар быһаарыллыан наада.
Түмүк
Аныгы оҕо паартаҕа олороро үксээтэ. Бүтүн Арассыыйатааҕы бэрэбиэркэлиир үлэ, ОГЭ, ЕГЭ дии-дии араас биридимиэттэр чаастарын эбэн иһэллэр. Оҕо уопсай билиини ылаары буолбакка, аҥаардас ЕГЭ баалын эрэ иһин үөрэнэр балаһыанньата үөскээтэ. Куһаҕана диэн, доруобуйатын толук ууран туран. Онон Арассыыйа бары оскуолаларыгар, оҕо ханнык кылааска үөрэнэриттэн тутулуга суох, биэс күннээх үөрэҕи булгуччу киллэрэллэрэ ирдэнэр.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскалар – интэриниэттэн.