Норуокка “травматик” диэн ааттанар бэйэни көмүскэниигэ туттуллар бэстилиэт уонна маныаха сыһыаннаах дьайыылар тустарынан тугу билэрбит нааданый?
Вера МАКАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/
Кимиэхэ көҥүллэнэрий?
Биллэн турар, ханнык баҕарар сэби-сэбиргэли санаатыҥ да, маҕаһыынтан тиийэн атыыласпаккын. Онно анал көҥүл (лицензия) ылар наада. Маннык көҥүлү олохтоох полиция уорганнара биэрэллэр. Биэс сылга. Онуоха бу киһи Российскай Федерация гражданина, сууттамматах итиэннэ саҥа ирдэбилинэн, 21 сааһын туолбут буолуохтаах. Дьахтарыттан-эр киһититтэн тутулуга суох.
Маны сэргэ, доруобуйатын туруга үчүгэй буолуохтаах: хараҕа мөлтөх, психическэй ыарыылаах, арыгыһыт, наркоман дьоҥҥо, биллэн турар, бэриллибэт.
Туох ирдэнэрий?
Маннык бэстилиэти ылыан баҕалаах киһи олохтоох Росгвардия отделыгар тиийэн, анал бэрээдэгинэн ирдэнэр сайабылыанньа суруйар. Ханнык докумуоннар наадаларын онно биэрэллэр.
Онтон бу киһи анал медицинскэй бэрэбиэркэ барар уонна сэби-сэбиргэли сэрэхтээхтик туттуу, харайыы быраабылаларын үчүгэйдик үөрэтэн, полиция иниспиэктэригэр зачет туттарар.
Сокуон ирдэбилинэн, бу киһи физкультурнай-спортивнай тэрилтэлэргэ анал үөрэҕи, бэлэмнэниини барар эбээһинэстээх. Уонна биир киһиэхэ икки эрэ сэп-сэбиргэл бэриллэр (хас да сыллааҕыта биэс сэп-сэбиргэл көҥүллэнэр этэ).
Өссө биири чуолкайдык өйдүүр наада: гражданскай сэби-сэбиргэли мунньахтарга, миитиннэргэ, демонстрацияларга, атын да тэрээһиннэргэ итиэннэ үөрэх тэрилтэлэригэр, саататар-аралдьытар кулууптарга, кииннэргэ, рестораннарга уо.д.а илдьэ сылдьар көҥүллэммэт.
Сэрэхтээх буолуохха
Травматическай сэби-сэбиргэли сатаан туттуу бэйэҕэ куттал суох буолуутун уонна полицияны кытта проблема суох буолуутун мэктиэлиир. Куһаҕан содулга тиэрдиэн сөптөөх быһыыны-майгыны төһө кыалларынан тумна сатыыр ордук. Холобура, киэһэ сылдьарга быһалыыбын диэн, хараҥа, киһитэ-сүөһүтэ суох сирдэринэн хааман, дьылҕаны тургутан көрүү – быһымах быһыы. Биитэр айдаарса сылдьар итирик дьону кытта аахсыы, быһаарсыы уо.д.а.
Оттон өскөтүн маннык бэстилиэти туттарга күһэлиннэххэ, киһини 1 миэтэрэттэн чугас сиртэн уонна ханнык да ыраах сиртэн төбөҕө, моойго, сүрэххэ сорунан туран ытары сокуон бобор. Олох көрдөрөрүнэн, итинник түбэлтэлэргэ киһини ыараханнык эчэтиэххэ да, өлөрүөххэ да сөп. Оччотугар бэйэни көмүскэнии кэриҥин аһара барыы суоҕун дакаастыыр уустук буолуоҕа. Сокуон травматическай бэстилиэти туттаргар сэрэтиэхтээххин диэн эбээһинэстиир.
Быһата, киһи мээнэ ытыа суохтаах, олоххо уонна доруобуйаҕа куттал дьиҥ-чахчы суоһаатаҕына, көмүскэнэр-быыһанар соҕотох суол бу эрэ буоллаҕына, туттуохтаах.
Туттубут түбэлтэҕэ
Бастакытынан. Саба түспүт киһи салгыҥҥа ытыллыбыт бэстилиэт тыаһыттан куттанан куоппут буоллаҕына, полицияҕа биллэримиэххэ сөп. Онно ким да буруйдуо суоҕа. Сөптөөхтүк көмүскэммит буоллахха, бүтүүтэ.
Иккиһинэн. Өскөтүн ол ытыллыбыт киһи улаханнык эмсэҕэлээбит эбэтэр өлбүт буоллаҕына, ыппыт киһи полицияҕа уонна “суһал көмөҕө” тутатына эрийэн, саба түспүттэрин, ол киһи эмсэҕэлээбитин биллэрэр эбээһинэстээх.
Быһылааны көрбүт туоһулар баар буоллахтарына, кинилэри полиция кэлэрин кэтэһэллэригэр көрдөһүөхтээххин. Эмсэҕэлээбит киһиэхэ маҥнайгы медицинскэй көмө хайаан да оҥоһуллуохтаах.
Үсүһүнэн. Полиция кэллэҕинэ, буолбут быһылааны ымпыгар-чымпыгар тиийэ сиһилии кэпсиир уонна саба түһүү туһунан сайабылыанньаны хайаан да биэрэр ордук.
Боротокуолу толорууга туоһулар тустарынан сибидиэнньэлэр, бэстилиэт аата уонна нүөмэрэ, быһылаан ис хоһооно төһө сөпкө суруллубутун болҕойон көрүөххэ-ааҕыахха наада. Бэстилиэт былдьаммытын туһунан иһитиннэрии боротокуолга эмиэ киириэхтээх.
Вера МАКАРОВА, «Саха сирэ», https://edersaas.ru/
Хаартыска: интернеттэн.