Бу күннэргэ Тымныы полюһун Өймөкөөн Томторун Эбэ Хайатыттан Тымныы хаһаайына Чысхаан тымныыны уонна үүт туманы «хостоон», ахсынньы саҥатыгар биллэ тымныйа сырытта.
edersaas.ru
Тускултан ахсынньы ый туһунан тугу билгэлиирин ыйыппыппар, норуот синоптига кэпсээнин бу курдук саҕалаата:
— Быйыл 25 сыл устата өтөрүнэн буолбатах дьикти күһүн ааста. Ол курдук, алтынньы ыйга диэри сибэкки арааһа түөрт төгүллээн ситтэ, дөлүһүөн сибэккитэ иккистээн тылынна, ньургуһуну этэ да барбаккын. Сир аһын алтынньыга, сэтинньигэ тиийэ хомуйдулар: сугуннаатылар да, дөлүһүөннээтилэр да. Онон айылҕабыт быйылгы сылга анаан хатаҕалаата диэххэ сөп.
Сэтинньи да улаханнык тымныйбата. Өймөкөөн да, Дьааҥы да улуустарын олохтоохторо маннык сылаас күн-дьыл турбутун өйдөөбөт буолуохтаахтар. Маннык көстүү сүрүн төрүөтүнэн Тиихэй акыйаантан тахсар улахан циклон – сис былыт сабыдыала буолар. Кэлиҥҥи сүүрбэччэ сылга Магадаантан, Охотскай муораттан тахсар итии сүүрээн маннык уһуннук турбат этэ. Хотуттан кэлэр Артика тымныытын сабыдыалын Илин Сибииргэ үтүрүйэн, Омскай, Томскай, Иркутскай уобаластарга -50 кыраадыска тиийэ тымныйда.
“Дьэ, аны быйылгы сыл бүтэһик ыйа — ахсынньы хайдах буолуой?” – диэн ыйытыыбар Тускул:
— Бу хайысханан баран истэҕинэ, хартыына эмиэ хатыланыан сөп. Алтынньыга Бокуруоп Таҥара күн (алтынньы 14 күнэ) былыттаах, арҕааттан тыаллаах этэ. Сэтинньи 9 күнүгэр Дьэрэмиэйэп Таҥараҕа дылы ичигэс күн-дьыл турда. Былыргы билгэһиттэр сэтинньи 21 күнүгэр Мэхээйэлэп Таҥара күн былыттаах уонна хаардаах буоллаҕына, ахсынньы 19 күнүгэр дылы -50, -56 кыраадыс улахан тымныы түспэт дииллэрэ, — диэн “тойонноото”.
Аны билигин Тускул улуустарынан анаарбыт ахсынньытааҕы билгэтин кытта билсиэх.
Киин улуустарга
Улахан тымныы ахсынньы 19-25 күннэригэр түһүөҕэ. Ордук Чурапчы, Ытык-Күөл, Покровскай, Нам улуустарыгар -50 уонна -55 кыраадыс тымныйыаҕа. Ахсынньы 25 күнүттэн халлаан “сымнаан”, былыт кэлиэҕэ.
Бүлүү бөлөх улуустарга
Ахсынньы 19-24 күннэригэр – тымныы күн-дьыл. -40-45 кыраадыска тиийэ намтыа. Онтон ахсынньы 25 күнүттэн -35-30 кыраадыс буолуо, Саҥа дьыл саҕана былытырыа.
Өймөкөөн улууһа
Тымныы полюһугар ахсынньы 19 күнүттэн саҕалаан салгын температурата —50 -55 кыраадыска тиийэ намтыа. Ахсынньы 27 күнүттэн тымныы арыыйда уҕарыйан, -50-45 кыраадыс буолуо. Саҥа дьыл саҕана былытырыаҕа.
Дьааҥы улууһа
Ахсынньы 20-23 күннэригэр -45-50 кыраадыс буолуоҕа. Онтон аҕырымнаан баран, 28 чыыһылаттан Саҥа дьыл түүнүгэр диэри эмиэ былыттаах буолуоҕа.
Абый, Муома, Халыма, Үөһээ Халыма, Аллараа Халыма, Алаһыай
Ахсынньы 20 күнүттэн 27 күннэригэр диэри тымныйыаҕа. Ол аата салгын температурата -45-50 кыраадыска диэри намтыаҕа. Ол гынан баран ахсынньы ый 28 күнүттэн саҕалаан былыт кэлэн, сылыйан барыаҕа.
Дьэ, онон урукку сыллары кытта тэҥнээтэххэ, төһө да ый саҥатыгар тымныйан ыллар, ахсынньы сымнаҕас ыйынан буолуоҕа.
Барыгытыгар Саргылаах Саҥа дьыл салалыннын, дьол-соргу тосхойдун!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, ederaas.ru