Бэҕэһээ, тохсунньу 14 күнүгэр, Өймөкөөн улууһун Томтор нэһилиэгэр -65 кыраадыс тымныы сатыылаан турдаҕына, кытай туристара өйүмүгэ сөтүөлээтилэр.
edersaas.ru
Бу күн кытай туристарын арыаллыы сылдьар урбаанньыт Иван Заболоцкай батсаапка: «Кытайдар кэлэ сылдьаллар. Бүгүн Өйүмүгэ сөтүөлээтилэр, миэхэ бааллар«, — диэн суруйбут. Онуоха мин тоҕо эрэ тус бэйэм бу суругу: «Дьоҥҥун харай...», — диэбиттии ылынным. Испэр күлэ санаатым: «Кытай буолла да — миэхэ анньыы…«. Бу сурук кэлиэн иннинэ аҕай Өймөкөөн нэһилиэгин батсаап-бөлөҕөр: «Оо, дьэ бэрт мэник дьон сылдьар этилэр. Бэҕэһээ сылгы базатыттан иһэллэрин көрбүтүм. Эдэрдэрэ да бэрт этэ, олох оҕолор. Мин ытым биир кыыс үтүлүгүн былдьаан баран, эккиритиннэрии бөҕө. Хата, кини хаартыскаҕа түһэн абыранна…» — диэн суруйбуттарын аахпытым. Бу дьон туһунан аны аҕыйах чааһынан бэйэм суруйа олорор буолуом диэн санаабатаҕым даҕаны…
Кэскиллээх урбаанньыт Иван Заболоцкай соторутааҕыта 12 киһи түһэр толору хааччыллыылаах гостиницатын тутан үлэҕэ киллэрбитэ. Билигин киниэхэ туристар хото кэлэн эрэллэр. Иван кытай туристарын туһунан төлөпүөнүнэн маннык кэпсээтэ:
— Кытай ыччаттара — мин гостиницабар кэлэн түспүт омук сириттэн кэлбит бастакы туристар. Саамай аҕалара — 36, эдэрдэрэ — 21 саастаахтар. Икки кыргыттардаахтар. Миэхэ икки хонук Өймөкөөнтөн Тамара Васильеваҕа ыалдьыттаан баран, эбиэт саҕана кэлбиттэрэ. Аһатан баран музейга, Чысхаан резиденциятыгар сырытыннардым. Киэһэлик өйүмүгэ сөтүөлээн баран, саунаҕа киирэн сууннулар. Дьэ, көхтөөх ыччаттар!
Салгыы Иван Заболоцкай бу хаартыскаҕа түспүт ыччаттары маннык билиһиннэрэр (эһиги мин курдук эмиэ бу манан сирдэтэн кинилэри булан көрүҥ):
—— Үөһээ турар уол — мореман, улахан тэрилтэ салаатын салайааччыта. Онтон кэлэр киһи — предприниматель, бэйэтэ чааһынай оскуолалардаах. Үһүс үөһээ турар уол — устудьуон. Кыра уҥуохтаах кыыс бэйэтэ турфирмалаах. Африкаҕа иҥин илдьэр үһү дьону (путевка алын сыаната — 500 тыһ. солк!). Аллараа эрээккэ кытыы олорор ырыган уол — чааһынай ыҥырыыга сылдьар учуутал. Ачыкылаах кыыс бэйэтин эйгэтигэр үчүгэйдик биллэр «көмпүүтэр генийэ» үһү. Арыаллыы сылдьар уол инньэ диэбитэ. Улахан уҥуохтаах доруобай эдэр киһи — тимир суол эппиэттээх салайааччыта. Онтон бу ыччаттары илдьэ кэлбит Лю Бо ХИФУ ФЭИ магистратуратыгар грант нөҥүө кэлэн үөрэммитэ 1,5 сыл буолбут.
Салгыы мин Иван төлөпүөнү кытай туристарын арыаллыы сылдьар бөлөх салайааччытыгар биэрэригэр көрдөстүм. Лю Бо нууччалыы олус үчүгэйдик саҥарар эбит. Сэһэргэһээччим бэрт элбэх кэпсээннээх киһи буолла:
— Мин Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университекка үөрэнэбин. Манна кэлбиппит үһүс хонуга. Интернет нөҥүө дойдум дьонун кытта билсэ олоробун. Онно биирдэ Тымныы полюһугар кэлиэн баҕалаах дьону кытта билсибитим. Биллэр форумҥа ыйыппыттар этэ: «Хайдах саамай тымныы кэмҥэ Өймөкөөҥҥө тиийиэххэ сөбүй?» — диэн. Мин Саха сиригэр үөрэнэрбин билэн баран, хас да киһи суруйбута. Онон бу күннэргэ Кытай Өрөспүүбүлүкэтин хоту уонна соҕуруу куораттарыттан 8 киһилээх туристар бөлөхтөрүн тэрийэн аҕаллым.
Мин Лю Боттан: «Кытай бэлисипиэттээх экстремала Ча Эрдан Өймөкөөҥҥө кэлэн барбытын туһунан билэҕин дуо?» — диэн ыйыппыппар эдэр киһи: «Мин Ча Эрдааны кытта билсэбин ээ. Олунньуга Өймөкөөҥҥө бэлисиэпитинэн айанын салгыы кэлиэхтээх«, — диэн хоруйдаата.
Лю Бо салгыы маннык кэпсиир:
— Ханна сылдьыбыппытын, тугу көрбүппүтүн-истибиппитин барытын киинэҕэ устан иһэбит. Бүгүн тоҥмот үрүйэҕэ киирэн сөтүөлээтибит. Олох тоҥмотубут! Массыынаҕа олоро түһэн, иттэн баран, иккистээн тахсан сөтүөлээн ыллыбыт. Оһуобаай!!!
Оо, Өймөкөөн , кырдьык, аан дойдуга тымныытынан аатырыан аатырар эбит! — 65 кыраадыс саамай тымныы кэм сатыылаан турдаҕына, биһиги сөтүөлээбиппитин киинэҕэ уһуллубут. Бу ханна да суох соҕотох сенсационнай видеобиэрии буоларын саарбахтаабаппыт. Оттон Чысхаан резиденцията диэн киһи тылынан кэпсээбэт дойдутугар сырыттыбыт. Нэһилиэк музейын көрдүбүт. Өймөкөөн оройуонун историята баайын сөхтүбүт, эмиэ киинэҕэ уһуллубут. Роза Дягилева курдук олус дириҥ билиилээх киһи бу музейы уонна Чысхаан резиденциятын көрөн-истэн олорор эбит. Онон кыраайы үөрэтэр музей дириэктэригэр барҕа махталбытын тиэрдэбит.
Түгэнинэн туһанан, предприниматель Иван Заболоцкайга эмиэ истиҥ махталбытын тиэрдэбит. Кинини биһиги чугас доҕорбутун курдук ылынныбыт. Кэлин да билсиэх буолан, төлөпүөннэрбит нүөмэрдэрин атастастыбыт. Иван толру хааччыллыылаах гостиницатыгар түһэн, ип-итии саунаҕа суунан, тоҥмот үрүйэҕэ сөтүөлээн, бэртээхэй умнуллубат айан буолла! Онон биһиэхэ 2018 сыл бастакы күннэрэ умнуллубат түгэни бэлэхтээтилэр. Сарсын Дьокуускайдаан иһэн, Үчүгэйгэ сылдьан табалары көрөн ааһыахпытын олус баҕарабыт. Табыллар дуу, суох дуу. Киин куоракка тиийдэхпитинэ, эйиигин хайаан да сирэй көрсөн, сиһилии интервью биэриэхпит!
Ити курдук, — 65 кыраадыс тымныыга Тымныы полюһугар Өймөкөөҥҥө кытай туристара сөтүөлээн, бэйэлэрэ бэлиэтииллэринэн, дьиҥнээх «сенсация» оҥордулар! Онтон ону биһиги, оо, билинэр буоллахпыт…
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа Иван Заболоцкай түһэриитэ.