Бэҕэһээ, олунньу 21 күнүгэр, Ил Түмэҥҥэ судаарыстыбаннай тутууга, сокуоннаска уонна олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэттэр холбоһуктаах мунньахтара буолла. Онно тэрийээччилэр Ил Түмэн кэккэ дьокутааттара киллэрбит “Саха Өрсөпүүбүлүкэтигэр олохтоох салайыныы туһунан” Саха Өрсөпүүбүлүкэтин сокуонун 13-с ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрии туһунан” сокуоннарын барылын бастакы ааҕыыга ылынан, Ил Түмэн көрүүтүгэр киллэриэх иннинэ борокуратуураҕа, РФ Юстицияҕа министиэристибэтин Саха Өрөспүүбүлүкэтинээҕи управлениетыгар, бэлитиичэскэй баартыйалар салааларыгар, норуот дьокутааттарыгар, муниципальнай тэриллиилэргэ дьүүллэһилэригэр, санааларын этинэллэригэр ыытар баҕалаахтара.
Роман Попов, “Саха сирэ” хаһыат, https://edersaas.ru
Мунньаҕы салайан ыыппыт Ил Түмэн судаарыстыбаннай тутууга, сокуоннаска сис кэмитиэтин салайааччы Алексей Еремеев дьокутааттарга сокуон барылын ис хоһоонун кытта кылгастык билиһиннэрдэ.
Кини олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарын, муниципальнай тэриллии баһылыгын талыыга субъект бэйэтин сокуонугар уларытыылары киллэрэр бырааптааҕын, ол федеральнай сокуонунан көҥүллэнэрин иһитиннэрдэ. Онтун РФ Конституционнай суутун уурааҕынан, быһаарыытынан, федеральнай, өрөспүүбүлүкэлэрдээҕи сокуоннарынан ытаһалаан биэрдэ.
Саҥа сокуон барылынан улуус, куораттааҕы уокурук, тыа сиринээҕи поселениелар таһымнарыгар муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарын быһа куоластааһыны оннунан хаалларыллар. Ол оннугар билигин баар быыбар икки көрүҥэр — муниципальнай тэриллии баһылыгын быһа куоластааһыҥҥа уонна кинини бэрэстэбиитэллээх уорган састаабыттан талыыга – үсүһү: муниципальнай тэриллиилэр устааптарынан сүрүннэниэхтээх куонкуруһунан сүүмэрдээһини киллэрии көрүллэр.
Оттон улуус киининэн буолар куораттааҕы поселениеларга (онно киирсэллэр — Покровскай, Ньурба, Бүлүү, Орто Халыма), куораттыы тииптээх бөһүөлэктэргэ (Хаандыга, Сангаар, о.д.а.) баһылыктары талыыны куонкуруһунан сүүмэрдээһининэн ыытыы этиллэр. Онтон хаалбыт уон үс улуус киининэн буолар тыа сиринээҕи поселениеҕа (Нам, Бороҕон, Амма, о.д.а.) муниципальнай тэриллии баһылыгын талыы үс көрүҥэ киллэриллэр.
Итини Алексей Еремеев улуус баһылыктара арыт, бары билэ-көрө сылдьарбыт курдук, чуолаан улуус кииннэрин салайааччыларын кытта тыл-тылга киирсибэт, атааннаһар түгэннэрэ тахсалларынан, ол үлэни-хамнаһы атахтыырынан быһаарда. Онон, сокуон ылыныллыннаҕына, муниципальнай тэриллии бэрэстэбиитэллээх уоргана, улуус баһылыга анал хамыыһыйа тэринэн улуус киинин салайааччытын куонкуруска олоҕуран сүүмэрдиир буолуохтара.
Инньэ диэн туран, Алексей Еремеев итинник дьаһанан муниципальнай тэриллии куонкуруһунан сүүмэрдэниллибит баһылыгын эппиэтинэһин үрдэтиэхпит диэн ыйда.
Алексей Еремеев сокуон барыла бастакы ааҕыыга ылыныллыннаҕына, уопсастыбаннай, публичнай истиилэр буолуохтарын, кулун тутар эргэтигэр буолар олохтоох салайыныы уорганнарын сийиэстэригэр дьүүллэһиллиэҕин эттэ.
Онон бу сокуон барыла улуус киининэн буолар куораттар, куораттыы тииптээх бөһүөлэктэр баһылыктарын быыбарыгар эрэ сыһыаннаах курдук буолан тахсар.
Дьүүллэһиигэ бастакынан тыл ылбыт хомуньуус Виктор Губарев кыра нэһилиэнньэлээх пуун таһымыгар куонкуруска ким кыттыаҕын, ол түмүгүн ким быһаарыаҕын эрдэттэн сэрэйиэххэ сөбүн ыйан туран, сокуон барылын утарарын биллэрдэ.
Дьокутаат Владимир Федоров тылын ууһун киллэрэн туран дьон-сэргэ интэриэһинэн салайтарарга эттэ, онон хомуньуустары, “сиэрдээхтэри”, РЛДП-тын эр санааны көрдөрөн бу сокуону сорунуулаахтык утарарга ыҥырда. Эмиэ да этиитин бүтэһигэр олохтоох салайыныы уорганнарын сийиэстэригэр дьүүллэһиэҕиҥ, онно итэҕэттэхтэринэ, санаам уларыйыан сөп диэтэ.
“Биир ньыгыл Арассыыйа” чилиэнэ Александр Ноговицын баартыйаларынан арахсымыаҕыҥ диэн этэн туран, сокуон барыла кэмин иннинэ оҥоһуллубутун ыйда, салайааччылар тыл-тылга киирсибэт буолуулара араас таһымҥа урут да баара, инникитин да баар буолуо, ол баһылык хайдах талылларыттан тутулуга суох, онон дьон-сэргэ куоластыыр быраабын күөмчүлээмиэххэ диэтэ.
Салгыы тыл эппит Гаврил Парахин, Ольга Балабкина, Иван Шамаев, Юрий Григорьев, уо.д.а. сокуон барылын эмиэ ылымматтарын биллэрдилэр.
Бу мунньах бүгүн сарсыарда 10 чааска салҕаныахтааҕа. Ол эрэн тэрийээччилэр биллибэт биричиинэнэн сокуон барылын салгыы дьүүллэһиини бэнидиэнньиккэ, олунньу 27 күнүгэр, көһөрдүлэр.
Роман Попов, “Саха сирэ” хаһыат, https://edersaas.ru