Улуустар чэпчэтиилээх кирэдьиити ыларга бэлэмэ суохтар

Бөлөххө киир:

Тыа хаһаайыстыбатын чэпчэтиилээх кирэдьиитин ылыы боппуруоһугар улуустар баһылыктара бу күҥҥэ бэлэмэ суох, малтаччы эттэххэ, куойаларыгар-маҥкыларыгар оҕустарбакка олороллор. Маннык хомолтолоох чахчы бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы-тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин миниистирэ Петр Алексеев муниципальнай оройуоннар салалталарын кытта аһаҕастык кэпсэтээри, сүбэлэһээри видеоселекторынан ыыппыт мунньаҕар көһүннэ.

Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Петр Николаевич аан тылыгар чопчулаан эппитин курдук, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарааччыларга анаан 5-тэн үрдүгэ суох бырыһыаннаах кирэдьиит дойдубут устуоруйатыгар аан маҥнай көрүлүннэ. Бытааран, далбааран хааллахпытына, бачча “тосхойбут дьолтон” көрө матыахпытын сөп. Федеральнай миниистир Александр Ткачев 2017 сыллааҕы бүддьүөккэ баан бырыһыанын толуйууга 21,3 млрд солкуобай көрүллүбүтүн иһитиннэрэн турар. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр бааннар биэрбит кирэдьииттэрин бырыһыанын толуйууга 26 мөл. солк. кээмэйдээх лимиит көрүллүбүт, мантан 9,5 мөлүйүөнэ кылгас болдьохтоох (1 сылга диэри), 16,5 мөлүйүөнэ инвестициялыыр (2-тэн 15 сылга диэри) кирэдьииттэргэ туттуллуо.

Оттон чопчу хаһаайыстыбаларга төһө кээмэйдээх харчы иэс бэриллиэй? Быһа холоон, 390-ча мөл. солкуобайга (кылгас больохтооххо – 140 мөл., инвестициялыырга – 250 мөл.) тэҥнэһэр. Арассыыйа үрдүнэн 85 субъект баарын ааҕыстахха, Саха сиригэр дуона суох тиксэр эбит. Бу эмиэ бэйэбит мөлтөхпүтүттэн: атын регионнары кытта тэҥнээтэххэ, АПК хайысхатынан кирэдьиити биэрии көрдөрүүтэ букатын намыһах. Кэлиҥҥи сылларга “нуул”, суоҕун суота. “Үлэҕитин күүһүрдүөххүт оннугар улуустардааҕы филиалларгытын сабаҕыт, үлэ чааһын сарбыйаҕыт”, — диэн П.Алексеев мунньахха кытта кэлбит Россельхозбаан Саха сиринээҕи салаатын бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Василий Тимофеевы уонна Сбербаан Саха сиринээҕи салаатын управляющайын солбуйааччы Василий Багрецовы хомуруйда.

Дьиҥэр, кинилэр буруйдара кыра. Сарбыйыы, кэмчилээһин боппуруостарыттан саҕалаан кимиэхэ төһөнү иэс биэрэри-биэрбэти барытын үөһэттэн Москва быһаара, бигэргэтэ олорор. “Кыһалҕа тирээтэҕинэ, федеральнай бырабыыталыстыба таһымыгар тиийэ кэпсэтэн, балаһыанньаны көннөрөр дьаһаллары ылыахпыт”, — диир Петр Николаевич. Манна сыһыаран эттэххэ, дойду үрдүнэн чэпчэтиилээх кирэдьиити биэрэр боломуочуйаны ити үөһэ ыйыллыбыт улахан бааннары сэргэ Альфа-Баан, Промсвязьбаан, ВТБ Баан, Газпромбаан, Райффайзенбаан, Росбаан, “Открытие”, барыта 9 баан ылла. Оттон биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр Россельхозбааны, Сбербааны таһынан билиҥҥитэ Росбаан уонна ВТБ Баан сөбүлэһии түһэрсибиттэр.

Бырабыыталыстыба баһылыгын бастакы солбуйааччы статустаах миниистир бааннар уонна улуустар салайааччыларын иннилэригэр быһыллыбыт лимиити кулун тутар, муус устар ыйдарга иэс ылан бүтэрэргэ ыйыы биэрдэ. “Оччоҕуна эрэ эбии туруорсар кирэдьииппит үбүн ылар кыахтаахпыт”, — диир Петр Алексеев. Судаарыстыба думатыгар дьокутаат Галина Данчикова Саха Өрөспүүбүлүкэтин табаары оҥорооччуларыгар иэс бэриллэр кээмэй 3 млрд 900 мөл. солкуобайга тиэрдиллэрин туруулаһа сылдьар үһү. “Иэс төлөнөрүнэн үчүгэй” диэн этии баар эрээри, биэрэрдээҕэр ылар ордук бөҕө буоллаҕа, төннөрөр саҕана ыарахан буолара биллэр. Ону Россельхозбаан бэрэстэбиитэлэ: “Хаһаайыстыбалар баантан ылбыт кирэдьииттэрин кыайан төлөспөттөрүттэн Туймаада” хампаанньа мэктиэлиир, толук угар үбүн кээмэйэ сарбылынна”, — диэн этиитэ бигэргэтэр.

Эппитим курдук, уоттаах-күөстээх кэпсэтии тахсыбата. Бас-көс дьон билэ-көрө сатаабат, кыһаллыбат буоллахтарына, хотон-сүөһү күннээҕи үлэтиттэн ордубат тыа дьоно хаһан долоҕойдоругар хатыахтарыгар диэри хара тураах маҥхайар ини. Маныаха икки өттүттэн сэрэнсии, итэҕэйсибэт буолуу сыһыана силиһиттэн түөрүллүбэттии олохсуйбута эмиэ сабыдыаллыыра чуолкай. Мэҥэ Хаҥалас, Чурапчы, Уус Маайа, Куорунай улуустарыттан киирбит ыйытыыларга П.Н.Алексеев уонна бааннар салайааччылара хоруйдаабыттарыттан сирдэттэххэ, улуустарынан лимииттээһин олохтонуо суоҕа, кирэдьиит ылааччылар ирдэниллэр бакыаты туттарбыттарын кэнниттэн Сбербаан 2, Россельхозбаан 3-4 нэдиэлэнэн биэрэллэр. Маныаха саҥа бырагырааманан кэтэх хаһаайыстыбалаахтарга туох даҕаны толуга, мэктиэтэ суох, сыччах докумуонунан эрэ бэриллэр буолбут. Сүнньүнэн, дохуотуҥ уонна нолуок ыспыраапкаларын көрдөрдүҥ даҕаны, бүтэ турар. Истэргэ – үчүгэй.

Кэтэх хаһаайыстыбалаахтарга чэпчэтиилээх кирэдьиити биэрии туһунан ситэрэн эттэххэ, 5 сылга диэри болдьохтоох инвестициялыыр кирэдьиит Бүрээт Өрөспүүбүлүкэтигэр, Забайкалье кыраайыгар уонна Уһук Илин федеральнай уокурук субъектарыгар эрэ олорор, үлэлиир дьон тыа хаһаайыстыбатын кыылын-сүөлүн бары көрүҥүн ииттэллэригэр бэриллэрэ көрүлүннэ (бу туһунан сиһилии РФ ТХМ сайтыгар “Чэпчэтиилээх кирэдьииттээһин” разделга уонна “Саха сирэ” хаһыат б.дь. олунньу 15 күнүнээҕи нүөмэригэр ааҕан билсиҥ).

Түмүккэ Петр Алексеев улуустар дьаһалталарын уонна тыа хаһаайыстыбатын управлениеларын салайааччыларыгар туһаайан, бааннары кытта ыкса үлэлэһэллэригэр, өскөтүн аккаастыыр, туорайдаһар буоллахтарына, үҥсэллэригэр ыйыы (көҥүл дуу?) биэрдэ. Итиэннэ маннык мунньах нэдиэлэ ахсын ыытыллыаҕын сэрэттэ. Аныгыскы кэпсэтии олунньу 21 күнүгэр буолуоҕа. Бааһынай уонна кэтэх хаһаайыстыбалаах дьон, кэпэрэтииптэр салайааччылара, нэһилиэктэр баһылыктара сирэй интэриэстээх, кыһалҕалаах дьон быһыытынан быһаччы кытталлара буоллар, тыыннаах, сэргэх кэпсэтии тахсыах этэ дии саныыбын. Күндү ааҕааччыларбыт, чэпчэтиилээх кирэдьииттээһин олоххо хайдах киллэриллэрин бу курдук кэмиттэн кэмигэр сырдатан-билиһиннэрэн иһиэхпит. Онон мэлдьи кэтээн, кэтэһэн олорон ааҕыҥ.

Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0