Суотабай сибээс, интэриниэт кэлэ илигинэ, дьиэтээҕи төлөпүөнүнэн эрэ муҥурданарбыт. Билигин ол кэмнэр ааһан, информатизация, сибээс үйэтигэр үктэнэн, эдэриттэн эмэнигэр диэри суотабай төлөпүөн, планшет аргыстаах буоллулар. Ол эрээри суотабай төлөпүөнү арахсыспат атас оҥостубут дьон сибээс сигнала сүтэн хааллаҕына, олох даҕаны хараҥа күннэр үүммүттэрин курдук саныыбыт.
Анивера Акимова, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/
[vc_text_separator title=»» i_icon_fontawesome=»fa fa-quote-right» i_color=»juicy_pink» color=»juicy_pink» style=»dashed» add_icon=»true»]СӨ Сибээһин уонна информационнай технологиятын министиэристибэтин чахчыларынан, Саха сирин 95 бырыһыана суотабай сибээһинэн хааччыллан олорор. 2018 сыл бүтүүтэ аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх пууннары аахпакка туран, бу көрдөрүү 98 бырыһыаҥҥа тиийиэхтээх. Ахсаан элбии турарын таһынан, саҥа технологиялары киллэрии тэҥҥэ хардыылаан иһэр.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбит курдук киэҥ-куоҥ сири тайаан сытар региоҥҥа, сибээс сайдыыта тыын суолталаах эрээри, барыта эриэ-дэхситик, уурбут-туппут курдук табыллыбат. Бэл, бюрократияҕа тиийэ атахтыыр мэһэйдэр эмиэ бааллар. Холобур, муниципалитеттар мобильнай сибээс кэлиитин туруорсан баран, тирэх (базовай) станциялар туруохтаах сирдэрин тыырыы боппуруоһун ыарырҕаталлар, биитэр аренда төлөбүрүн сиэри таһынан олохтууллар. Онон бу барыта улууска, нэһилиэнньэлээх пууҥҥа сибээс сайдыытын туормастаһар.
Билигин өрөспүүбүлүкэбитигэр суотабай сибээс ханна-ханна тиийбэтэҕэй? Холобур, “Мегафон” сибээһинэн Усуйаана Хаһааччыйатыттан саҕалаан Уус Алдан Тулунатыгар тиийэ хааччыллан олороллор. Аны урукку курдук, төлөпүөнүнэн кэпсэтиинэн эрэ муҥурдаммаккабыт, интэриниэт, батсаап, онлайн-тэлэбиидэнньэ өҥөлөрүнэн хото туһанабыт.
Бүгүҥҥү туругунан, өрөспүүбүлүкэҕэ Россия үс улахан мобильнай оператора үлэлиир. Хомойуох иһин, сорох түгэҥҥэ мобильнай интэриниэт, оннооҕор сибээс хаачыстыбата доҕолоҥноон ылар. Арыт электричество уота араҕыстаҕына, дьоҕус нэһилиэнньэлээх пууннарга суотабайдара үлэлээбэт буолан хаалар. Бу барыта оборудованиеттан, станцияттан быһаччы тутулуктааҕын суотабай сибээс хампаанньаларын үлэһиттэрэ этэллэр.
Тирэх станциялары табыгастаах сиргэ туруордахха, сибээс хаачыстыбата лаппа тупсар. Ону өйдөөбөттөрүттэн эбитэ дуу, оператордары кытта олохтоох былаастар сороҕор өйдөспөт түгэннэрэ тахсыталыыр. Сири тыырыыга, арендаҕа биэриигэ харгыстаһаллар. Табыгаһа суох сири ыйан биэрэллэр. Түмүгэр муниципалитеттар уонна нэһилиэнньэ сүүйтэриилээх хаалаллар. Онон бу боппуруоһу регион, муниципалитет таһымыгар төрдүттэн быһаарар кэм тирээн кэллэ.
Сибээс өҥөтүнэн туһаныыга эбийиэктэри тутуу ороскуота эмиэ ааҕыллан, бүтэһик уһугар тарыып сыаната үрдээн тахсар. Ырыынак сокуона этэринэн, ханнык баҕарар хампаанньа, ол иһигэр суотабай оператордар, барыс аахсар туһугар үлэлииллэр. Аҥаардастыы ночоотураллара табыллыбат. Эбиитин телеком-бизнес хайысхатын сайыннарыы үгүс инвестицияны эрэйэр. Оччоҕуна эрэ бу салаа сайдар кыахтаах.
Эмиэ өссө биир тыын суолталаах харгыһынан муниципальнай эбийиэктэри арендалааһын буолар. Онон оператордар мунициальнай дьиэлэргэ үлэлииртэн туттуналлар.
Дьиҥэр, бу этиллибит кыһалҕалары быһаарар кыах баар. Бастатан туран, муниципальнай уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи бас билиигэ сылдьар эбийиэктэри арендаҕа биэриигэ сөптөөх сыана олохтонуохтаах. Сыана сиэри таһынан үрдээтэ даҕаны, оператордар атын суолу тобулан, арыый да чэпчэки сыаналаах сири буланнар, станцияларын онно туруораллар. Ол эрээри бу, станция эҥкилэ суох үлэлииригэр, мобильнай сибээс хаачыстыбатыгар мөлтөхтүк дьайыан сөп. Онон, мин саныахпар, өрөспүүбүлүкэ, муниципалитеттар салалталара оператордары кытта биир тылы була үөрэниэхтээхтэр. Оччотугар нэһилиэнньэлээх пууннар хаачыстыбалаах сибээһинэн хааччылыннахтарына, нэһилиэнньэ да, салалта да сүүйүүлээх тахсыа этэ.
Ити биирэ. Аны элбэх мэндиэмэннээх олорор дьиэни тутууга сибээс кабеллара ааһар, дьоҕус станциялар туруоруллар сирдэрэ эрдэ учуоттаныллыахтаах. Өскөтүн тутуу нуорматыгар, быраабылатыгар (СНиП) уларытыылар киирэллэрэ буоллар, тутааччылар хас даҕаны оператор тэҥинэн үлэлиир усулуобуйатын тэрийиэ этилэр. Билиҥҥитэ бу кыалла илик буолан, элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ олорооччуларга сибээс хаачыстыбата мөлтөх.
Тутааччылар саҥа дьиэни үлэҕэ киллэрэллэригэр стационарнай төлөпүөн ситимин тардыыны эрэ учуоттууллар. Бу аныгы ирдэбилгэ эппиэттээбэт. Билигин интэриниэт (ШПД-широкополосный интернет) өҥөтүнэн хааччыйыыга «алтан» ситимнэр, биитэр GPON оптическай утах тардыллар. Холобур, Москва куорат саҥа дьиэлэрин ис коммуникацияларын оҥоруу быраабылалара киирбиттэрэ номнуо үһүс сылыгар барда. Арай регионнар эрэ хаалан иһэллэр. Олорор дьиэни тутуу күүскэ ыытыллар эрээри, барыта урукку бырайыактарынан туталлар. Оттон РФ бырабыыталыстыбатын Экспертнэй сэбиэтэ сибээс ситимнэрин хас биирдии саҥа тутуллар олорор дьиэ бырайыагар баар буолуохтааҕын модьуйар.
Сибээһи сайыннарыы өссө биир төһүү күүһүнэн судаарыстыба уонна чааһынай бизнес бииргэ үлэлээһиннэрэ буолар. Бу ордук хоту сытар улуустарга сыһыаннаах. Тоҕо диэтэргит, оператордар спутник каналын арендалыылларыгар үгүс ороскуокка тэбиллэллэр. Өскөтүн бу үбү-харчыны барытын бүддьүөт уйунара буоллар, уһук хоту сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга сибээһинэн хааччыллыы түргэтиэ этэ.
[vc_text_separator title=»» i_icon_fontawesome=»fa fa-quote-right» i_color=»juicy_pink» add_icon=»true»]Уһук Илин регионнарын социальнай-экономическай туруга сайдыытыгар саҥа технологиялар, ол иһигэр сибээс биир сүрүн миэстэни ыларынан, биһиги эмиэ, кытыы сиргэ олорооччулар, сайдыыттан хаалсыа суохтаахпыт. Хас биирдии нэһилиэнньэлээх пууннарга тирэх станциялар туруоруллан, бары мобильнай сибээһинэн, интэриниэтинэн толору туһаныахтаахпыт.
Анивера Акимова, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/